Een Europees natuurgebied : grote veranderingen op til in de Uitkerkse Polder :

Recent zijn de eerste grote werken opgestart die deel uitmaken van een groot natuurontwikkelingsproject in de Uitkerkse Polder. Dit project omvat verscheidene onderdelen of deelprojecten die in de loop van de volgende jaren zullen uitgevoerd worden en het definitief uitzicht van het natuurgebied zullen bepalen. Het betekent ook een belangrijke, nieuwe fase voor Natuurpunt. In tegenstelling met de voorbije 12 jaar waarin onze vereniging echt pionierswerk verrichtte, weliswaar met steun van het Stadsbestuur, het Provinciebestuur en Europa, gaat het nu om een veel ruimer project met een echt partnerschap tussen Natuurpunt en diverse betrokken overheden.

Over dit alles willen wij onze leden continu informeren, onderstaande tekst is hiertoe een eerste aanzet.

1. de betrokken actoren :

De Europese overheid: keurde recent een nieuw Life-project goed voor de Uitkerkse Polder als vervolg op het recent afgewerkt Life-project zilte graslanden. Het Life-programma van de Europese Commissie heeft als doel de uitbouw van het “Natura-2000”-netwerk van belangrijke Europese natuurgebieden. De centrale doelstelling van het Life-project Uitkerkse Polder is het behoud en ontwikkelen van de bijzondere zilte graslanden en structuurrijke poldergraslanden van het poldergebied. Die zijn van bijzonder hoge waarde binnen de Europese Unie, temeer omdat ze de voorbije decennia sterk in oppervlakte en kwaliteit zijn achteruit gegaan. Het Life-project omvat een belangrijke financiële ondersteuning voor zowel de eigenlijke natuurontwikkeling als voor de zogenaamde publieksgerichte infrastructuur waaraan door de Europese Commissie een groot belang wordt gehecht.

De Vlaamse overheid: startte zelf een natuurinrichtingsproject op en treedt tevens op als partner in het Life-project. Het natuurinrichtingsproject wordt gecoördineerd en uitgevoerd door de Vlaamse Landmaatschappij en voorziet onder meer belangrijke infrastructuurwerken en financiële tegemoetkomingen aan betrokken landbouwers. De afdeling Natuur van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap vertegenwoordigt de Vlaamse overheid in het Life-project en superviseert tevens het natuurinrichtingsproject van de VLM. De afdeling Natuur staat ook zelf rechtsstreeks in voor de uitvoering van enkele belangrijke natuurherstellingswerken. De Vlaamse overheid wordt nog door een derde actor vertegenwoordigd, nl. minister Landuyt bevoegd voor toerisme. De aandacht gaat hierbij vooral naar het luik “publieksgerichte akties” van het Life-project.

De Provinciale overheid van West-Vlaanderen: speelt vooral een coördinerende rol in het overlegcomité van de zogenaamde “oudlandpolder” tussen de gemeenten Blankenberge, De Haan en Zuienkerke. Het werkingsgebied van dit overleg is veel ruimer dan de Uitkerkse Polder, maar een aantal publieksgerichte akties van het Life-project worden hier wel behandeld. Het provinciebestuur is tevens rechtsstreeks betrokken bij de planning en uitvoering van natuurontwikkeling i.v.m. provinciale waterlopen.

Het Stadsbestuur van Blankenberge: is partner in het Life-project en nam in het verleden al belangrijke initiatieven, o.m. inzake verkeersveiligheid en landschapsherstel (o.a. het verwijderen van de hoogspanningsleiding door de polder). Het Stadsbestuur steunt ten volle de verdere ontwikkeling en inrichting van het natuurgebied : de ontwikkeling van een Europees natuurgebied tien keer groter dan bijvoorbeeld het Zwin, met bijhorende publieksgerichte infrastructuur aan de rand van de badstad en voor het grootste deel op het grondgebied van Blankenberge betekent immers een enorme potentiele toeristische meerwaarde.

Natuurpunt vzw: de nieuwe projecten bieden onze vereniging, als beheerder van het natuurgebied, enorme kansen tot verdere uitbouw van het gebied, niet in het minst door de financiële ondersteuning voor aankoop van grond en natuurontwikkelingswerken. Anderzijds betekenen ze tevens een grote uitdaging, vooral dan op het gebied van de publieksgerichte akties. Het is nl. onze taak erover te waken dat de verschillende voorstellen en plannen hieromtrent, niet tegenstrijdig zijn met of gebeuren ten koste van de eigenlijke natuurwaarden. De Uitkerkse polder kan m.a.w. wel degelijk een toeristisch-recreatieve funktie vervullen, en dit is zelfs wenselijk in het kader van de door ons nagestreefde draagvlakverbreding, maar die recreatie moet wel natuurgericht en natuurvriendelijk zijn.

2. de uitbouw van het natuurgebied

De aankoop van gronden : waar dit tot nu toe vooral door Natuurpunt gebeurde, zal in de toekomst ook de Vlaamse overheid, en met name de Vlaamse Landmaatschappij en de Afdeling Natuur, hierin een rol spelen. In een groot gebied als de Uitkerkse Polder is dit een goede zaak: het kan dit de uitbouw van het natuurgebied alleen maar bespoedigen. Het werken met diverse partners maakt anderzijds wel een regelmatig overleg noodzakelijk. De afspraken hieromtrent zijn vastgelegd. Nieuw, maar in beperkte mate toegepast, is ook de mogelijkheid van uitruil van gronden binnen het gebied, voor gronden erbuiten.

Natuurontwikkelingswerken: zowel in het Natuurinrichting- als in het Life-project zijn belangrijke natuurherstellingswerken gepland. Voor een groot deel gaat het om herstel en inrichting van al aangekochte percelen, met onder meer de (her)aanleg van poelen en slootjes, verwijderen van vroeger opgehoogde grond, plaggen enz. Een bijzondere en belangrijke vorm van herstel die in het verleden niet kon worden verwezenlijkt is het opnieuw omvormen naar hun oorspronkelijke toestand van vroegere graslanden die tot akkers werden gescheurd. Een eerste voorbeeld hiervan is al in uitvoering bij de Neptunuslaan, waar afdeling Natuur een meer dan 4 ha grote akker, die bovendien een tiental jaar geleden met een paar duizend kubieke meter aangevoerde grond werd opgehoogd, laat afgraven en herstellen. Volgend jaar start ook Natuurpunt met een dergelijke uitvoering op een meer dan 6 ha grote akker bij de Scharebrugstraat. Een grootschalig en zeer ingrijpend natuurherstel is gepland in het Natuurinrichtingsproject van de VLM: het gaat om het herstel van de oevers van de Blankenbergse vaart in hun oorspronkelijke toestand, waarbij betonplaten en schanskorven van de vroegere kanalisering zullen worden verwijderd en vervangen door natuurlijke oevers met rietkragen. Een dergelijke ingreep is niet alleen van grote invloed op de natuurwaarden maar zal ook een hele verbetering zijn voor het landschap. Dat laatste is ook het geval bij het verwijderen van storende landschapselementen waarvan er eveneens enkele in de planning zijn opgenomen. Een eerste is momenteel al in uitvoering, nl. de afbraak van een illegaal omgebouwde schuur bij de Scharebrugstraat.

De landbouwsector: van bij het begin van de oprichting van het natuurreservaat, nu al 12 jaar geleden, werd de principiële keuze gemaakt samen te werken met de plaatselijke landbouwers. Gebruiksovereenkomsten werden afgesloten waarbij landbouwers de door Natuurpunt aangekochte gronden gratis konden gebruiken, er verder de landbouwpremies voor konden opstrijken en veelal nog bijkomende gronden in gebruik kregen. Een klein aantal stelde zich echter vijandig op tegenover het natuurgebied : zij zagen het als een bedreiging voor de eigen bedrijfsvoering en weigerden halsstarrig te aanvaarden dat het gebied ook andere waarden had dan deze van landbouwproductie en opbrengst. Aan de polarisatie die hiervan het gevolg was kwam geleidelijk een einde naarmate meer landbouwers gingen meewerken en gebruiksovereenkomsten afsloten. De nieuwe projecten bieden nog veel verdergaande mogelijkheden om de samenwerking te bevorderen. In het natuurinrichtingsproject van de VLM worden vergoedingen voorzien voor de gebruikers van gronden in zones waar ten gevolge van waterpeilverhoging een verminderde opbrengst kan verwacht worden. In één geval, waar de gronden van een centraal in het gebied wonende landbouwer zich voor het grootste deel in natuurgebied bevinden, werd reeds een globale overeenkomst afgesloten waarbij aan de betrokken landbouwer een grote financiële vergoeding werd uitbetaald.

Publieksgerichte acties : een omvangrijk programma, waarvan zowel in het Natuurinrichtingspoject als in het Life-project delen zijn opgenomen.

De uitbreiding en aanpassing van het bezoekerscentrum de Groenwaecke is opgenomen in de planning van het Life-project. Het omvat de ombouw van de Groenwaecke zelf, met een splitsing van cafetaria en tentoonstelling, een vernieuwing van de tentoonstelling met gebruik van meer moderne audiovisuele middelen en computer, het verfraaien van de ingang, het gebruik van zonnepanelen en kleinschalige waterzuivering als voorbeeldfunktie … Ook het consept van de parking wordt herbekeken waarbij gestreefd wordt naar een meer vriendelijke ingang en een permanent toegankelijke parking. Momenteel is een architekt de plannen al aan het tekenen, ten laatste medio 2004 hopen we de bouwaanvraag te kunnen indienen. Mogelijk zal vanaf 2004 ook een personeelslid kunnen aangeworven worden waardoor de Groenwaecke ook in de week zal kunnen open zijn.

Wat vogelkijkhutten betreft is de bouw van één nieuwe kijkhut voorzien, twee bestaande worden aangepast voor rolstoelgebruikers. In het noorden van de polder wordt daarenboven een heus uitkijktorentje gebouwd van waarop een prachtig uitzicht over de polder mogelijk zal zijn.

Fiets- en wandelpaden zijn essentiële onderdelen van de publieksgerichte voorzieningen. In het Natuurinrichtingsproject zijn hiertoe de omvorming van de Hooistraat en de Koeistraat tot een tweesporenweg (dit is de toestand zoals nu waarbij de middenstrook van de verharde weg vervangen wordt door een grasstrook) en de bouw van een voetgangersbrug over de Blankenbergse vaart op het einde van de niet ver-

harde Verloren Hooistraat gepland. Hierdoor ontstaat een nieuwe lusvormige wandelweg van meer dan 6 km. Als fietspaden voldoen de bestaande wegen, op voorwaarde dat het sluikverkeer door de polder van en naar de kust zoveel mogelijk geweerd wordt. Aansluiting op grotere fietspadennetwerken buiten het gebied zal wel aanpassingen vergen, onder meer op de oversteekplaatsen op de drukke verkeersassen tussen Brugge enerzijds en Blankenbergeen Wenduine anderzijds. Aangepaste bewegwijzering, educatieve panelen en de inrichting van enkele picknikplaatsen vullen het geheel aan. Aandacht gaat ook naar de zogenaamde “poortfunktie” waarbij aan bezoekers kenbaar wordt gemaakt dat zij in een natuurgebied komen.

Speciaal voor de natuurliefhebbers wordt een apart wandelpad aangelegd ter kennismaking met de specifieke zilte vegetaties waarvoor de Uitkerkse polder onder meer bekend is.

Ook het esthetisch uitzicht van de reservaatspercelen zelf wordt aangepakt, een programma dat overigens al werd opgestart: gedaan met het allegaartje van door vroegere eigenaars en gebruikers geplaatste hekkens en afsluitingen met betonpalen en allerhande recupmaterialen. In de plaats daarvan komen er eenvormige afsluitingen met kastanjepalen en houten poorten en vangkralen voor het vee.

Tenslotte worden ook de sportvissers niet vergeten. De bestaande hengelzones op de oevers van de Blankenbergse vaart worden aangepast en beter aangeduid.

Tot zover een kort overzicht van de plannen. Er staat ons nog heel wat werk te wachten vooraleer alles zal zijn verwezenlijkt, maar de aanzet is gegeven.

De volgende jaren zult U de Uitkerkse Polder stap voor stap verder zien veranderen, naar een nóg mooier gebied, in een prachtig open landschap met unieke natuurwaarden, waarin het prettig wandelen en fietsen is, en waarin ook de landbouw zijn plaats zal behouden. Dit is het maatschappelijk doel waarvoor Natuurpunt zich inzet, niet uit eigenbelang maar in het belang van ons allen, want de natuur is er voor iedereen.