eerste weidevogelreservaat in Vlaanderen

Gelegen tussen de drukke badsteden Blankenberge en De Haan en de rustige polderdorpjes Zuienkerke en Nieuwmunster, ligt een eeuwenoud weidelandschap, de Uitkerkse Polder. Doorweven door vele sloten en bezaaid met tientallen veedrinkpoelen, vormt dit gebied een oase van rust langs de drukke kustlijn. Maar schijn bedriegt, want in de winter strijken hier duizenden ganzen neer, terwijl de lente het toneel vormt van honderden baltsende weidevogels.

En hoewel de rust het niet zou zeggen, hier is de voorbije jaren hard gewerkt aan een landschap voor natuur en voor mensen.

 De Uitkerkse Polder, dat is een 1.400 ha grote authentieke kustpolder. Zo’n 1500 jaar terug lag er een uitgestrekt slikke- en schorregebied zoals we vandaag in het Land van Saeftinge aantreffen. Maar de omgang van de mens met het getijdenlandschap gaf ons de polders. De geulen slibden vanaf de 6de eeuw dicht, waardoor de schorre evolueerde naar zoute weiden waarop de Middeleeuwse mens schapen kon laten grazen en boerderijen kon bouwen. Hun boerderijen beschermden ze met lokale ringdijkjes. Het prille begin van de huidige oostkustpolder. En de mens werkte verder. In het gevecht tegen het water werd een wirwar van sloten, grachten en greppels aangelegd.

 Het resultaat van deze fascinerende wisselwerking tussen mens en natuur is dat de Uitkerkse Polder een gevarieerd microreliëf kent waarin ‘water’ een hoofdrol speelt. Een landschap met van laaggelegen zilte graslanden - waar brak water aan de oppervlakte opborrelt – tot hoger gelegen vette graslanden. De ingrediënten voor een uniek ecosysteem met bijzondere fauna en flora!

 Dankzij het brakke water, afkomstig uit het veen, de slootjes en het grondwater, zijn hier unieke planten terug te vinden. Melkkruid en zeekraal groeien vaak op slikken en schoren, maar in de Uitkerkse Polder vind je ze binnendijks. Een zeldzaamheid in Europa.

 Vriezeganzen en weidevogels

Nog meer dan aan de zilte planten en de mozaïek aan biotopen heeft de Uitkerkse Polder haar internationale faam te danken aan de vogels. Vogels die hier het jaar rond neerstrijken en allemaal één ding gemeen hebben: dat ze op trektocht zijn. We denken dan aan lepelaars en kemphanen.

 En de Uitkerkse Polder herbergt immers de grootste kraamkamer van Vlaanderen … toch wat weidevogels betreft. We denken dan aan vogels als de grutto, de kievit of de kluut. Of aan eenden zoals de slobeend of de zomertaling, die in de weilanden doorsneden door plassen en grachten een ideale broedstek vonden.

 Life is Life

Door veranderingen in landbouw, meer akkers, ontwatering en intensief landbouwgebruik, door ruilverkaveling of door inpalming van bouwprojecten of campings, is de natuur sterk achteruit gegaan. Gelukkig bleef de Uitkerkse Polder redelijk gespaard. Alhoewel, ook in de polder nabij Blankenberge kreeg de natuur rake klappen. Natuurpunt nam het heft in eigen handen, en startte in 1990 hier het eerste weidevogelreservaat van Vlaanderen op.

Omwille van de uitzonderlijke natuurwaarden, zijn de kustpolders grotendeels aangeduid als vogel- en of habitatrichtlijngebied. De Uitkerkse Polder is een onderdeel van het netwerk aan Europese natuurgebieden: het Natura 2000-netwerk. De link hieronder toont de kaart met daarop het vogel -en habitatrichtlijngebied. Bovenaan zie je Blankenberge (rechts) en Wenduine (links). Het rood en wit gestreepte figuurtje linksonder is het dorp Nieuwmunster dat ook volledig in richtlijngebied ligt.
Kaart van het richtlijngebied

 En dankzij de Vlaamse gemeenschap en het LIFE-natuurfonds van de Europese Unie kreeg de Uitkerkse Polder nog een financiëel duwtje in de rug om het Natura 2000-gebied in ere te herstellen en de bezoekersfaciliteiten op punt te stellen.

 In 1999 werd het eerste Life- project opgestart. En met succes. Er werd niet minder dan 95 ha weilanden aangekocht, en tientallen ha reliëfrijk grasland werden hersteld.

In navolging van het eerste Life-project, werd in 2003 een tweede Life-project in de Uitkerkse Polder opgestart.

Dankzij dit tweede Life-project kon nu al bijna 100 ha nieuwe weilanden en akkers worden aangekocht.

Na de aankoop waren omvormingswerken op de weilanden nodig. Daar waar elk weiland vroeger gekenmerkt werd door veel reliëf, zoals poelen, laantjes (dit zijn brede, ondiepe greppels, typisch voor de kustpolders) en oude laagtes, zijn deze vaak verdwenen of vervlakt door het stopzetten van het onderhoud. Soms werden deze reliëfstructuren actief vernietigd, opgevuld met grond, of erger nog, met steenpuin en afval. In het Life-project was dan ook de omvorming en herstel voorzien van minstens 50 ha naar reliëfrijk en zilt grasland. Meerdere akkers werden terug omgevormd naar reliëfrijk grasland. Bovendien werden verschillende poelen en sloten geruimd, hooilandbeheer opgestart en materiaal aangekocht.

Veel aandacht ging uit naar de aankoop en de inrichting van kerngebieden. Een aantal zones in de Uitkerkse Polder zijn extra reliëfrijk, oa door oude ontveningen en klei-ontinginningen. Deze zones zijn vaak extra waardevol voor de natuur.

 Ondertussen zijn de resultaten zichtbaar op het terrein, en ze mogen gezien worden.

Sedert de start van het reservaatsproject is er een toename van het aantal broedende weidevogels. Daar waar de weidevogels als grutto, kluut en tureluur het in Vlaanderen niet zo goed doen, zien we een enorme toename van deze vogels. Grutto steeg van 1990 tot 2006 van 60 broedparen tot 116, terwijl de tureluur toenam van 6 naar 63 koppels.

Natuur voor iedereen

En ook de mens bleef niet in de kou staan. Dankzij het Life-project en met de steun van de Vlaamse regering in het kader van het Kustactieplan kunnen we je welkom heten in het vernieuwde bezoekerscentrum en verrassen in onze nieuwe tentoonstelling. Je kan ook op stap in de zilte graslanden via het zilt wandelpad en de wereld vol weidevogels begluren in onze kijkhutten. Het landschap kan je bewonderen vanop onze nieuwe uitkijktoren.

In primeur voor Vlaanderen werd ook een voor rolstoeltoegankelijke kijkhut gebouwd.

 Je ziet, voor elk wat wils in de Uitkerkse Polder. En dit dankzij vele vrijwilligers, tientallen lokale landbouwers die we inschakelen om onze percelen natuurvriendelijk te beheren en de vele partners (zoals de provincie West-Vlaanderen, gemeenten, bedrijven als Toyota, …)

 Tekst van Leticia en Bart

 

De percelen van het reservaat die grenzen aan de fietsweggetjes zijn voorzien van een bordje "geniet van deze natuur" en alle weidepaaltjes hebben een groene kop

!! Steun ons reservaat !!